Tên đầy đủ của Cách mạng văn hóa là Đại Cách mạng Văn hóa Giai cấp Vô sản. Đây là phong trào chính trị xã hội của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được khởi xướng từ 5/1966 đến 10/1976. Với mục tiêu là loại bỏ những phần tử “tư sản tự do”, để tiếp tục sự nghiệp đấu tranh của tầng lớp cách mạng cộng sản, đây được xem như cuộc cách mạng thay đổi toàn bộ quan niệm xã hội, chính trị, tôn giáo và đạo đức của Trung Quốc.

Cụ thể, Mao Trạch Đông đã cho tiến hành tiêu hủy hết chế độ cũ, tức “Tứ Cựu”: Tư duy cũ, Văn hóa cũ, Tập quán cũ, Thói quen cũ. Các công trình kiến trúc nghệ thuật, văn hóa lâu đời đều bị tay sai của Mao phá bỏ. Tôn giáo bị cấm đoán nghiêm trọng vì Đảng và Mao mới được xem là tín ngưỡng cao cả và hợp pháp nhất. Nhà nhà, người người, nơi nơi đều treo hình Mao và khẩu hiệu ủng hộ Đảng một cách cực đoan.

Không những thế, Mao còn tiến hành trừ khử giáo dục vì ông quan niệm rằng người tri thức có khả năng tư duy, điều đó sẽ dẫn đến chống phá cách mạng. Các giáo viên, những người được xem là những lớp người lèo lái dẫn đường cho thế hệ tương lai, lại bị bỏ tù và đánh đập thậm tệ. Thậm chí còn có trường hợp các học sinh trở thành Hồng Vệ Binh, lại quay lại tra tấn và thảm sát chính giáo viên của mình.

Thời đại này kinh khủng tới mức mà theo nhiều số liệu thống kê chỉ trong tháng 8/1966, mỗi ngày có 100-200 vụ giết người ở Bắc Kinh. Tổng số trong tháng Tám và tháng Chín cùng năm có 1772 người bị giết hại. Tại phía Nam tỉnh Quảng Tây còn có xuất hiện cả tình trạng ăn thịt người. Với Mao, ông định hình tư tưởng 9 loại kẻ thù xuyên suốt cuộc cách mạng: địa chủ, nông dân giàu có, thành phần chống đối cách mạng, phần tử xấu, cánh hữu khuynh, kẻ phản bội, cựu đặc vụ, người ủng hộ tư bản, tri thức.

Một trong những điều gây ám ảnh và phẫn nộ nhất trong cuộc Cách mạng Văn hóa đó chính là Hồng Vệ Binh. Đội quân này là tập hợp tất cả những người có xuất thân từ gia đình có lí lịch mà theo Mao Trạch Đông đánh giá là “trong sạch”. Họ được lựa chọn dựa trên tiêu chí có bố mẹ là Đảng viên trước năm 1949. Hồng Vệ Binh dưới sự chỉ đạo của Mao đã tiến hành phá hủy toàn bộ chế độ cũ bằng các phương thức đàn áp và bạo lực tàn nhẫn. Thậm chí, họ sẵn sàng ra tay giết hại những thành phần được cho là phản cách mạng.

Trước những hình dung sơ bộ về Cách mạng Văn hóa, có lẽ bạn đã hiểu được phần nào lí do vì sao trong thời kỳ này, sinh mạng của con người còn trở nên vô cùng rẻ rúng, huống chi là thân phận người phụ nữ vốn đã bị coi thường từ xưa. Tình mẹ con bị chia cắt, nạn hãm hiếp tập thể khiến nạn nhân mất trí, bị buộc kết hôn vì phục vụ cách mạng,... Phụ nữ trong thời kì Cách mạng Văn hóa, đúng như Hân Nhiên miêu tả, họ chỉ được “dùng” như một công cụ thỏa mãn người đàn ông. Những quan niệm như “tam tòng tứ đức”, “công dung ngôn hạnh”,... từ xưa đã trói buộc đôi chân của người phụ nữ Trung Quốc. Cho đến thời kì này, khi sự hỗn loạn chính trị dâng đến đỉnh điểm, nhân dân luôn phải hoài nghi trước những giá trị truyền thống cũ bị đạp đổ và những tư tưởng mới còn quá lạ lẫm và con người ta vẫn phải lần mò trong làn sương dày đặc thì sẽ rất khó để phụ nữ tìm được con đường đúng đắn cho kiếp sống của chính mình.

Không chỉ bị cách mạng đàn áp, sự tha hóa của con người trong giai đoạn này cũng ảnh hưởng sâu sắc đến thân phận người phụ nữ. Cách mạng khiến những đôi tình nhân bị chia cắt và lưu lạc hàng năm trời, và cũng chính những tầng lớp “bệ rạc” của cách mạng khiến cho thân phận người phụ nữ bị chà đạp. Có một câu văn mà Hân Nhiên miêu tả rất chính xác về người phụ nữ Trung Hoa không chỉ trong thời kì Cách mạng Văn hóa mà còn cả xuyên suốt chiều dài lịch sử của đất nước này: “Lịch sử Trung Hoa rất dài, nhưng thời điểm người phụ nữ có cơ hội được là chính mình và đàn ông bắt đầu hiểu họ thì lại rất muộn.”

Mình đánh giá rất cao Hảo nữ Trung Hoa, không chỉ vì tác giả đã dám dũng cảm đưa sự thật ra ngoài ánh sáng, mà tác phẩm còn giúp mình hiểu thêm nhiều về lịch sử cũng như văn hóa Trung Quốc trong thời kì tăm tối nhất. Cuốn sách này có thể làm bạn khá nghẹt thở. Nhưng mình tin chắc rằng, sau khi đã bình tâm, những giá trị nhân văn mà cuốn sách này để lại sẽ khiến bạn nghiệm ra được nhiều điều không chỉ về văn hóa hay lịch sử Trung Hoa mà còn có khả năng thay đổi nhân sinh quan của bạn.

Trúc Quỳnh (Nghề Giáo)